به‌خاطر وزن کم، مقاومت مناسب در برابر رطوبت و قیمت اقتصادی، از محبوب‌ترین متریال‌ها در دکوراسیون، تبلیغات، کابینت‌سازی سبک و سازه‌های نما هستند. اما کیفیت خروجی به‌شدت به نحوه‌ی برش و اتصال بستگی دارد. در این راهنمای تخصصی «اکو»، تمام ریزه‌کاری‌های لازم را می‌خوانید تا برش‌های تمیز، اتصالات پایدار و ظاهری حرفه‌ای به دست آورید.

شناخت متریال و انتخاب ضخامت

PVC فومیزه (Foamed/Expanded PVC): سبک‌تر، کمی نرم‌تر و ایده‌آل برای تابلو، استند، قفسه سبک، روکش کارهای داخلی. رایج در ضخامت‌های 3 تا 12 میلی‌متر.

PVC سخت (uPVC/Rigid): متراکم‌تر، سخت‌تر و مناسب برای قطعات سازه‌ای سبک، پروفیل‌ها و قطعاتی که استحکام لبه مهم است. اغلب 2 تا 10 میلی‌متر.

نکته اکو: پیش از سفارش برش، کاربرد را مشخص کنید. برای چاپ و تابلوهای بزرگ، فومیزه 5–8 میلی‌متر رایج است. برای قطعات دقیق یا لبه‌های پیچ‌خور، به سمت uPVC بروید.

آماده‌سازی پیش از برش

هم‌دما کردن ورق: ورق‌ها را 12–24 ساعت در محیط کارگاه نگاه دارید تا با دمای محیط هم‌دما شوند؛ PVC نسبت به تغییرات دما حساس است و انقباض/انبساط روی دقت اثر می‌گذارد.

سطح کار صاف و تمیز: از میز برش کاملاً تخت با زیرکار MDF یا فوم استفاده کنید تا ارتعاش و لب‌پر شدن به حداقل برسد.

خط‌کشی دقیق: از خط‌کش فلزی بلند و مداد نوک‌تیز استفاده کنید. برای مسیر برش، یک نوار چسب کاغذی باریک روی خط بزنید تا لب‌پر شدن سطح روکش‌دار به حداقل برسد.

مهار الکتریسیته ساکن: گرد PVC به‌خاطر بار ساکن به سطح می‌چسبد؛ یک دستمال میکروفایبر مرطوب یا اسپری آنتی‌استاتیک کمک می‌کند.

ابزارهای مناسب برش

الف) اره میزی/اره دیسکی

تیغه: کاربیدی دندانه‌ریز با زاویه حمله ملایم یا منفی (برای پلاستیک). برای قطر 190–210 میلی‌متر، 60 تا 80 دندانه مناسب است.

سرعت و پیشروی: سرعت دور متوسط و پیشروی یکنواخت؛ فشار زیاد، PVC را داغ و لبه را ذوب می‌کند.

پشتیبان (Backer): زیر قطعه، MDF یا ورق ضایعاتی بگذارید تا خروج تیغه تمیز شود.

ب) اره عمودبر (Jigsaw)

تیغ: مخصوص پلاستیک با دندانه‌های ریز و رو به پایین یا تیغ دوطرفه.

نوسان (Orbital): روی کم یا خاموش بگذارید تا پرز و ذوب کاهش یابد.

قالب و خط‌کش موازی: برای مسیرهای مستقیم حتماً از ریـل راهنما استفاده کنید.

ج) اره گردبر دستی با ریل

انتخابی عالی برای برش‌های طولی بلند. ریل باعث صاف بودن خط و کاهش لرزش می‌شود.

د) اسکور و اسنپ (Score & Snap)

برای ورق‌های نازک فومیزه (۳–۵ میلی‌متر):

۶–۸ بار با کاتر تیغه تیز روی خط بکشید، سپس قطعه را روی لبه‌ی میز با فشار یکنواخت بشکنید.

لبه را با سوهان نرم یا کاتر پخ و تمیز کنید.

هـ) روتر دستی/CNC

فرزهای یک‌لبه یا دو‌لبه مخصوص پلاستیک بهترین کیفیت را می‌دهند.

پیشروی پیوسته و سرعت دور متوسط؛ ترجیحاً از مکش قوی استفاده کنید.

برای لبه‌های تزیینی، تیغه‌های پخ‌زن یا گرد (Round-over) نتیجه‌ی تمیز می‌دهند.

اشتباه رایج: استفاده از تیغه چوب با دندانه‌های درشت؛ باعث لب‌پر شدن و حرارت موضعی می‌شود.

تکنیک‌های کاهش لب‌پر شدن و ذوب

تیغه تیز = لبه تمیز. تیغه کند، پلیمر را می‌ساید و داغ می‌کند.

چسب کاغذی روی خط برش برای روکش‌های براق بسیار مؤثر است.

کاهش دور یا پیشروی: اگر لب‌ها نرم و براق می‌شوند، نشانه‌ی گرمای زیاد است.

استفاده از دمنده یا مکنده قوی: گرد را سریع دور کنید تا دوباره گرم و به لبه نچسبد.

پشتیبان خروجی برش: به‌خصوص در برش‌های تمام‌عمق با اره میزی.

سوراخ‌کاری و بازشوها

مته: مته فلز/چوب با زاویه برش تیز یا مته پله‌ای (Step Bit) برای قطرهای بزرگ.

دور کم، فشار ملایم، بدون ضربه.

پشتیبان زیر قطعه برای خروج تمیز مته

پخ‌زدن دهانه سوراخ با ابزار سنبه‌زن/پخ‌زن برای جلوگیری از ترک مویی.

اره گردبر (Hole Saw) مخصوص پلاستیک برای قطرهای بزرگ، همراه با روانکاری سبک (مثلاً اسپری آب‌صابون ملایم) و مکث‌های کوتاه جهت دفع حرارت.

پرداخت لبه‌ها

دی‌بر (Deburr): با کاتر یا اسکرایپر، پلیسه‌های ریز را بگیرید.

سنـباده‌کاری مرحله‌ای: 180 → 240 → 400 (و در صورت نیاز 800). هر مرحله را عمود بر مرحله قبل بزنید.

پولیش مکانیکی: نمد نرم با خمیر پولیش پلاستیک برای لبه‌های نمایان.

پرهیز از فلیم‌پولیش روی PVC: شعله می‌تواند تغییر رنگ و دود سمی ایجاد کند؛ گزینه ایمن، پرداخت مکانیکی است.

روش‌های اتصال PVC

الف) اتصال مکانیکی (پیچ و پرچ)

سوراخکاری راهنما: قطر سوراخ را 0.5 تا 1 میلی‌متر بزرگ‌تر از قطر پیچ بگیرید تا جای انبساط باشد.

شکاف‌های بیضی (Slot): در قطعات بلند، سوراخ‌های کشیده در یک جهت برای جبران انبساط طولی.

واشر تخت و پهن: توزیع یکنواخت فشار، جلوگیری از ترک‌خوردگی.

گشتاور کنترل‌شده: بیش‌سفت‌کردن پیچ روی PVC ممنوع؛ از بوش یا محدودکننده گشتاور استفاده کنید.

فاصله از لبه: مرکز سوراخ حداقل 2× ضخامت ورق از لبه فاصله داشته باشد.

ب) چسب‌های ساختاری

چسب PVC (حلالی/سرد): بهترین انتخاب برای PVC با PVC. حاوی حلال‌هایی است که سطح را حل کرده و اتصال نیمه‌جوش ایجاد می‌کنند.

آماده‌سازی: چربی‌زدایی با ایزوپروپیل الکل (IPA)، سپس سنباده سبک 240–320 و گردگیری.

اعمال: لایه نازک و یکنواخت؛ فشار ثابت 2–5 دقیقه؛ عمل‌آوری کامل تا 24 ساعت.

درزکشی مویرگی: برای اتصالات لب‌به‌لب، ابتدا V-گروو کم‌عمق بزنید و چسب رقیق را با سرنگ به درز تزریق کنید.

اپوکسی دو جزئی: برای PVC با فلز/چوب یا وقتی قطعه باربرتر است. زمان گیرش طولانی‌تر اما استحکام بالا.

پلی‌یورتان تک‌جزئی (PU) یا MS Polymer: پرکنندگی خوب، مناسب برای اتصالات ناهموار و محیط‌های مرطوب.

سیانوآکریلات (CA): مناسب قطعات کوچک و فیکس‌کردن سریع؛ در قطعات بزرگ یا پرتنش توصیه نمی‌شود.

نکته اکو: پیش از مونتاژ نهایی، یک نمونه آزمایشی کوچک بچسبانید تا سازگاری چسب با نوع PVC و روکش شما تأیید شود.

ج) جوش حرارتی (Hot Air Welding)

کاربرد: برای uPVC و فومیزه ضخیم در سازه‌های صنعتی/تابلوهای بزرگ.

فرآیند:

ایجاد شیار V شکل کم‌عمق روی درز.

هوای گرم کنترل‌شده (نظیر 260–280°C بسته به گرید) و میل جوش PVC هم‌جنس.

حرکت یکنواخت با نازل سرعت؛ فشار ملایم برای ادغام مواد.

خنک‌کاری طبیعی؛ سپس پرداخت سبک روی مهره جوش.

مزیت: اتصال هم‌جنس، مقاومت عالی در رطوبت.

نیاز: مهارت و دستگاه استاندارد؛ تهویه اجباری.

انبساط حرارتی و طراحی اتصال

PVC ضریب انبساط خطی نسبتاً بالایی دارد. برای جلوگیری از موج‌دار شدن یا ترک در طول زمان:

فضای خالی محیطی: در قاب‌ها و سازه‌ها حداقل 3–5 میلی‌متر در هر متر طول فضای انبساط در نظر بگیرید (بسته به رنج دمایی محیط).

سوراخ‌های بیضی‌شکل در یک محور طولی: اجازه حرکت کنترل‌شده می‌دهد.

عدم چسباندن تمام سطح‌های بزرگ: به‌جای پوشش کامل، از نوارهای چسب یا نقاط چسب با فواصل حساب‌شده استفاده کنید تا تنش حرارتی پخش شود.

تمایز نقاط مرجع: یک نقطه را به‌عنوان نقطه ثابت و سایر نقاط را شناور طراحی کنید.

اتصال به متریال‌های دیگر

به فلز (آلومینیوم/فولاد):

چربی‌زدایی دقیق؛ پرایمر اپوکسی/PU در صورت نیاز.

اتصال مختلط: پیچ + چسب ساختاری بهترین عملکرد را می‌دهد.

اختلاف انبساط را با سوراخ‌های کشیده و نوارهای الاستیک (مثلاً فوم نئوپرن) جبران کنید.

به چوب/MDF:

سطح چوب خشک و سنباده 180؛ گردگیری، سپس چسب PU یا اپوکسی.

از پیچ رزوه‌درشت با سوراخ راهنما و واشر استفاده کنید.

به شیشه/آکریلیک:

چسب‌های MS Polymer یا سیلیکون با آپشن سازگار با PVC؛ پرایمرهای ویژه برای چسبندگی بهتر.

برای نماهای ظریف، چسب‌های شفاف با مقاومت UV را در نظر بگیرید.

نکات ایمنی و بهداشت کار

تهویه مناسب: برش و جوش PVC می‌تواند بخارات و گرد تولید کند؛ از ماسک فیلتر ذرات (P2/P3) و اگزاست استفاده کنید.

عینک و گوشی ایمنی: ذرات و صدای برش را جدی بگیرید.

جمع‌آوری گرد: گرد PVC لغزنده است و می‌تواند خطر لغزش ایجاد کند؛ محیط را مرتب تمیز کنید.

دور از شعله: PVC در برابر شعله مستقیم دود خورنده تولید می‌کند؛ فلیم‌پولیش انجام ندهید.

حلال‌ها: از IPA برای چربی‌زدایی استفاده کنید؛ حلال‌های قوی (مثل استون) می‌تواند سطح را ترک‌دار کند.

کنترل کیفیت و عیب‌یابی سریع

لبه ذوب‌شده و براق:

دور تیغه زیاد/پیشروی کم → دور را کاهش دهید یا تیغه ریزدندانه‌تری انتخاب کنید.

مکث‌های کوتاه‌تر، مکش بهتر.

لب‌پر شدن:

تیغه نامناسب/کند → تیغه کاربیدی دندانه‌ریز؛ چسب کاغذی روی مسیر.

نبود پشتیبان → MDF زیرکار اضافه کنید

ترک مویی کنار سوراخ:

گشتاور پیچ زیاد/فاصله از لبه کم → گشتاور را کم کنید، پخ اولیه بزنید، فاصله را رعایت کنید.

جدا شدن چسب:

آماده‌سازی سطح ناکافی/فشار ناکافی → سنباده سبک + IPA، فشار یکنواخت 5–10 دقیقه، عمل‌آوری کامل 24 ساعت.

موج‌دار شدن صفحه نصب‌شده:

بی‌توجهی به انبساط حرارتی → سوراخ‌های بیضی و فاصله انبساط در قاب لحاظ کنید.

فرآیندهای نمونه (گام‌به‌گام)

سناریو A: برش طولی تمیز برای تابلو 8 میلی‌متری فومیزه

خط‌کشی و چسب کاغذی روی خط.

اره گردبر با تیغه 60–80T و ریل راهنما.

پیشروی یکنواخت، مکش روشن.

دی‌بر لبه با اسکرایپر و سنباده 240 → 400.

پاک‌کردن گرد با میکروفایبر مرطوب.

سناریو B: اتصال لب‌به‌لب دو صفحه uPVC با چسب PVC

سنباده 320 بسیار سبک در هر دو لبه + IPA.

ایجاد V-گروو سطحی برای جذب چسب.

اعمال چسب PVC با قلم‌موی ظریف؛ فشار یکنواخت با گیره 5–10 دقیقه.

تمیزکاری حلالی کم (مطابق دیتاشیت چسب).

عدم بارگذاری تا 24 ساعت؛ سپس پرداخت سبک لبه.

سناریو C: نصب ورق PVC روی زیرسازه آلومینیومی در فضای نیمه‌باز

پیش‌سوراخکاری روی ورق با قطر 0.5–1 میلی‌متر بزرگ‌تر از پیچ.

یکی از سوراخ‌ها نقطه ثابت و بقیه بیضی‌شکل در محور طولی.

لایه‌های نوار فوم نازک برای توزیع فشار و جذب لرزش.

استفاده از واشر پهن و گشتاور کنترل‌شده.

درزکشی محیطی با MS Polymer برای آب‌بندی بدون قفل کردن حرکتی.

نگهداری ابزار و نکات اقتصادی

تیغه‌ها را تمیز نگه دارید: رزین و گرد PVC لبه برش را می‌گیرد و کیفیت را پایین می‌آورد.

تیغه مناسب پلاستیک بخرید: هزینه‌اش با کاهش ضایعات و دوباره‌کاری جبران می‌شود.

پیش‌برش تستی روی تکه ضایعاتی، قبل از برش اصلی، صرفه‌جویی بزرگی در زمان/هزینه است.

مدیریت ضایعات: قطعات سالم را به عنوان پشتیبان برش یا نمونه تست چسب نگه دارید.

چک‌لیست سریع اکو

 تیغه کاربیدی دندانه‌ریز مخصوص پلاستیک

 میز تخت + زیرکار MDF

 ریل راهنما یا فیکسچر

 نوار چسب کاغذی روی خط برش

 مکش/اگزاست قوی

 IPA برای چربی‌زدایی، سنباده 240–320

 واشر پهن، سوراخ‌های بزرگ‌تر یا بیضی برای انبساط

 فشار کنترل‌شده در پیچ‌کاری و گیره‌کاری

 استراحت عمل‌آوری چسب (تا 24 ساعت)

 PPE: ماسک ذرات، عینک، گوشی ایمنی

جمع‌بندی

برای رسیدن به کیفیت حرفه‌ای در برش و اتصال ورق‌های PVC، سه اصل را جدی بگیرید:

ابزار درست و تیز با تنظیمات مناسب (سرعت و پیشروی کنترل‌شده)،

آماده‌سازی دقیق سطح (سنباده سبک + IPA + پشتیبان مناسب)،

طراحی اتصال هوشمند با درنظرگرفتن انبساط حرارتی و انتخاب روش اتصال متناسب (چسب حلالی برای PVC به PVC، اپوکسی/PU برای ترکیبات و پیچ‌کاری با گشتاور کنترل‌شده).

با رعایت این اصول و نکاتی که بالاتر گفتیم، پروژه‌های PVC شما در «اکو» با لبه‌های تمیز، اتصالات مطمئن و دوام بالاتر تحویل می‌شود. اگر خواستید، می‌توانیم بر اساس تجهیزات فعلی کارگاه‌تان (مدل اره، نوع تیغه، چسب‌های در دسترس) یک پروتکل اختصاصی هم تنظیم کنیم.